Λεωνίδα Θ. Πουλιόπουλου: Πολιτιστική χορηγία και εταιρική κοινωνική ευθύνη

Η χορηγία ως θεσμός κοινωνικά αμφίδρομος εμπεριέχει το στοιχείο της ανταποδοτικότητας με τη μορφή της κοινωνικής ευποιίας. Η χορηγία ως μέρος της πολιτιστικής πολιτικής, ως μέσο επικοινωνίας, ως μέσο χρηματοδότησης, ως ένας αμφίδρομα κοινωνικός θεσμός, μπορεί να συμπληρώσει τα κενά που καταλείπει η παραδοσιακή χρηματοδότηση του πολιτισμού από το κράτος.

         Στην αρχαία Ελλάδα

«Χορηγός» ονομαζόταν αρχικά ο «άγων τον Χορόν» του δράματος, ο εξάρχων, ο κορυφαίος και, έπειτα, εκείνος που κατέβαλλε τη δαπάνη για την κατάρτιση Χορού και, γενικότερα, για την παράσταση δραματικού έργου.  Ο θεσμός της χορηγίας - ως μία από τις τέσσερις λειτουργίες με την εστίαση,  την τριηραρχία και την  γυμνασιαρχία εμφανίστηκε και αναπτύχθηκε στην Αθήνα του Κλεισθένη και του Περικλή του 5ου αιώνα π.Χ. αποτελώντας μια από τις βασικές  παραμέτρους που λειτούργησαν ευεργετικά για τη διαμόρφωση του χαρακτηρισμού «Χρυσούς Αιών του Περικλέους».

Οι τέσσερις παραπάνω λειτουργίες αποτελούσαν έναν τρόπο μεταφοράς πόρων της ιδιωτικής πρωτοβουλίας προς την πολιτεία, προς χάρη του κοινωνικού συνόλου. Με αυτή την ανακατανομή εσόδων από τους εύπορους, η Πολιτεία ενίσχυε την άμυνα, τη διατροφή των απόρων, τον αθλητισμό και φυσικά τις τέχνες και τον πολιτισμό. Στην αρχαία Ελλάδα και ειδικά στην αθηναϊκή Δημοκρατία, οι οικονομικοί κανόνες είχαν ανθρωποκεντρικό χαρακτήρα. Πρόοδος δε σήμαινε επίτευξη προσωπικών στόχων, αλλά συνολική αναβάθμιση της ζωής της κοινωνίας και της οικονομίας. Για αυτό τον λόγο οι χορηγοί ήταν περήφανοι καθώς έχαιραν της αναγνώρισης των συμπολιτών τους.  Οι χορηγίες ήταν μια ιδιαίτερα σοβαρή υπόθεση, που σκοπό και στόχο είχε τη συνεισφορά του κάθε πολίτη σε προσδιορισμένες υπηρεσίες στην πόλη.

Σ' ένα από τα χαρακτηριστικότερα κείμενα της αρχαίας ελληνικής διανόησης, τον "Επιτάφιο", ο Περικλής : αναφέρει: "Αγαπάμε το ωραίο στην απλότητα, αγαπάμε τα γράμματα, χωρίς όμως να γινόμαστε μαλθακοί. Τον πλούτο πιο πολύ τον έχουμε ως ευκαιρία για έργα, παρά ως αφορμή για καύχημα".  Μαζί του φαίνεται να συμφωνεί και ο Πίνδαρος, ο οποίος λέει:  "Δεν μου αρέσει να κρατώ κρυμμένο σε ένα ανάκτορο ένα μεγάλο πλούτο, αλλά μάλλον να απολαύσω τα αγαθά μου και να αποκομίσω από αυτά κύρος, βοηθώντας τους φίλους μου". 

Τεράστιες συλλογές έργων τέχνης, εκδόσεις, ιστορικά αρχεία, διοργανώσεις συνεδριών ή αθλητικών γεγονότων, υποστήριξη θεατρικών ή κινηματογραφικών παραγωγών είναι ανάμεσα στις χορηγίες - "επενδύσεις" που επιλέγουν να κάνουν σήμερα μεγάλοι επιχειρηματικοί οργανισμοί. Χωρίς κανείς να τους υποχρεώνει, αλλά αποκομίζοντας οι ίδιοι πολλά και άμεσα εξαργυρώσιμα οφέλη, διάφοροι πολυεθνικοί, αλλά και εγχώριοι οικονομικοί παράγοντες γίνονται χορηγοί πολιτισμού ολοένα και πιο συχνά και πιο δυναμικά. Ο όρος ΕΚΕ μπορεί να είναι σύγχρονος, αλλά σαν φιλοσοφία έρχεται και υπάρχει από την αρχαία ακόμη εποχή, αρκεί να μελετήσει κανείς τις χορηγίες στους Ολυμπιακούς αγώνες στην αρχαία Ελλάδα και όχι μόνο. Η κοινωνική ευθύνη υπήρξε διάχυτη στο διάβα των αιώνων και πήρε διάφορες ονομασίες και μορφές:  Όπως  χορηγία,  ευεργεσία,  φιλανθρωπία   φιλοπατρία κλπ.  

Σήμερα η ΕΚΕ ως προϊόν των προαναφερθέντων λειτουργιών αποτελεί πλέον πρακτική στρατηγικής επιλογής ή πολιτικής των μεγάλων επιχειρήσεων σε όλα τα επίπεδα (περιβάλλον, κοινωνία, εργαζόμενοι αγορά, πολιτισμός κλπ).

      Οι επιχειρήσεις υπάρχουν εξαιτίας της κοινωνίας αντλούν την δύναμή τους από την κοινωνία και κερδίζουν από την κοινωνία αφού είναι προϊόν τους. Επομένως λογικό είναι ένα μέρος των κερδών τους να το επιστρέφουν στην κοινωνία, καθότι δεν νοείται επιχείρηση χωρίς κοινωνία.

     

      Υπάρχει ένα συμπέρασμα σε σχετική έρευνα που διαπιστώνει ότι:

      Η ΕΚΕ μπορεί να λειτουργήσει νομοτελειακά.

       Όπως μια συμπαντική δύναμη  είναι απαραίτητη για την αρμονική λειτουργία το σύμπαντος, έτσι και η ΕΚΕ είναι απαραίτητη για την ομαλή λειτουργία της  κοινωνίας και του περιβάλλοντος.

      Κλείνοντας θα αναφερθώ στους ποιο σημαντικούς ευεργέτες και πατριώτες καστοριανούς που με διάφορους τρόπους συνέδραμαν στον πολιτισμό,  την παιδεία και την παλιγγενεσία του υπόδουλου γένους μας.

Μανωλάκης Καστοριανός, γουνέμπορος, (17ος αι. ακμάσ. 1660) ο πρώτος εθνικός ευεργέτης. Έκτισε πολλά σχολεία στην τουρκοκρατούμενη Ελλάδα.

Δημήτριος Κυρίτζης και ο γιός του Γεώργιος, που με τις διαθήκες τους (1697, 1715, 1721) καταθέτουν χιλιάδες δουκάτα και φλωρία για να ιδρυθεί ιδιόκτητη ελληνική Σχολή στην Καστοριά.

Γεώργιος Καστριώτης.  Μέγας κόμισος στην Ουγγαροβλαχία και ιδρυτής, στα 1705, εκκλησιαστικής σχολής

Γεώργιος Δράσκας, Γουνέμπορας στην Πέστη στο πρώτο ήμισυ του 19ου αι. και ευεργέτης .

Αδελφοί Βελδάρη Γουνέμποροι στη Πράγα στο πρώτο ήμισυ του 19ου αι.και δωρητές

Δημήτριος Μπετλής, Γουνέμπορος στη Βιέννη κατά το πρώτο ήμισυ του 19ου αι. και δωρητής του Ελληνικού Σχολείου που λειτουργούσε κανονικά, μέχρι το 1888, στη συνοικία Νικολάου Πετρίτη.

Δημήτριος Σακελλάριος, Πρόξενος στο Βουκουρέστι, επιμελήθηκε, με δική του δαπάνη, την έκδοση του Μεγάλου Αλφαβηταρίου

Χριστόδουλος Ζάχος, γεννήθηκε στην Καστοριά το 1803. Ήταν μέγας ευεργέτης των σχολών της Καστοριάς, χρηματοδότησε ακόμη και την επανάσταση στην Κρήτη.

     Ποιο σύγχρονοι ευεργέτες

•       ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ, ΑΦΟΙ (νοσοκομείο Παπαγεωργίου στη Θεσσαλονίκη)

•       ΜΠΟΥΖΙΩΤΑΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ, θεμελιωτής του παλαιού Γυμνασίου Καστοριάς

•       ΠΑΠΑΛΑΖΑΡΟΥ ΖΗΣΗΣ (Παπαλαζάρειο ΚΕΚ)

•       ΣΚΑΠΕΡΔΑΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ (Παραχώρησε τον χώρο για το κτίσιμο του σημερινού Δημαρχείου Καστοριάς)

•       ΜΠΑΪΡΑΚΤΑΡΗΣ  ΔΗΜΗΤΡΗΣ (Δημιούργησε και δώρισε το Δημοτικό Ωδείο Καστοριάς)

      Εύχομαι το παράδειγμα αυτών των χορηγών και ευεργετών να το αναδείξουν και να το συνεχίσουν και οι σύγχρονοι ευεργέτες και χορηγοί καθότι ο τόπος έχει να επιδείξει αξιολογότατες πράξεις κοινωνικής, πολιτιστικής και πατριωτικής ευαισθησίας.

* Εργασία αναγνωσθείσα, στα εγκαίνια της Ακαδημίας Γραμμάτων και Τεχνών Καστοριάς ''ΘΩΜΑΣ ΜΑΝΔΑΚΑΣΗΣ'', που πραγματοποιήθηκαν στη Καστοριά, 30 Μαρτίου 2014, στον χώρο του Black Diamond

Βιντεοσκόπηση